Korte lijnen, constructieve bestuurlijke samenwerking, toponderzoek en een no-nonsense mentaliteit: ICT-bedrijven ontdekken de stille kracht van Twente.
Het voorjaar is merkbaar op de campus van de Universiteit Twente. De kolossale eikenbomen staan in bloei. Ondertussen gaat het bouwen en verbouwen aan de campus onafgebroken door. Onlangs opende minister Hermans het studenten ondernemerscentrum USE (University Student Enterprises), gevestigd in een gebouw met de pretentieloze naam ‘De Schuur’, het bijgebouw van de Saksische boerderij waarin onder andere de dienst voorlichting en de Liaison Groep van de UT zijn gevestigd.
In De Schuur zetelt TOP-coördinator Jann van Benthem. ‘Stimulering Ondernemerschap’ staat er op zijn visitekaartje, en dat is een kernachtige samenvatting van zijn functie. "TOP staat voor ‘Tijdelijke OndernemersPlaats’. Deze regeling bestaat sinds 1984, en is bedoeld voor iedereen die iets kan of wil met de kennis van de UT", legt hij uit. "Dus niet alleen voor UT-afgestudeerden, al vormen die wel de hoofdmoot. De TOP’er wordt ondergebracht bij een bepaalde leerstoel. Zij nemen iemand in huis die ze begeleiden en ondersteunen met kennis, onderzoek en met faciliteiten als huisvesting, aansluiting op het snelle computernetwerk – vooral voor ICT-starters erg interessant – en secretariaat. De hoogleraar maakt als het ware deel uit van het startende bedrijf, zonder dat het de starter iets kost. Daarnaast kan de beginnende ondernemer een renteloze persoonlijke lening van 30.000 gulden ontvangen. De starter hoeft dus zelf nauwelijks iets te investeren in dat eerste jaar: hij of zij kan zich helemaal wijden aan het product en de markt."
Ondernemende universiteit
Deze broedplaats voor ondernemerschap was een idee van toenmalige UT-rector Van den Kroonenberg. Hij begreep als geen ander dat er iets in de regio Twente moest veranderen om het textieldrama te boven te komen. De universiteit was een pleister op de wonde voor de in verval geraakte regionale economie, maar het daadwerkelijke herstel zou uitblijven zolang de kersverse ingenieurs en doctorandussen bij gebrek aan goede banen de regio moesten verlaten.
Om hoogwaardige bedrijvigheid in Twente te stimuleren bedacht Van den Kroonenberg het concept ‘ondernemende universiteit’. Aanvankelijk werd er schande van gesproken: de zuivere wetenschap moest vooral niet bezoedeld worden met de wensen van het bedrijfsleven. Later werd Van den Kroonenberg geprezen om zijn visionaire blik. En zonder twijfel kan gesteld worden dat de TOP-regeling in Twente al decennia succes geniet waar soortgelijke initiatieven op andere universiteiten slechts van kunnen dromen. De wil om starters te steunen is groot op de UT, omdat de universitaire gemeenschap er zelf ook de vruchten van plukt.
"Voor de universiteit is het leuk dat we nauw betrokken zijn bij de praktijk, bij ondernemers. De kennis van de universiteit kan verkocht worden, en andersom is er bij ondernemers weer de behoefte hun kennis te verversen op de universiteit. Ook heel interessant is dat de starters een brug vormen naar grote opdrachten. Opdrachten van buiten kunnen doorgeleid worden naar starters, maar andersom gebeurt het ook."
De slagingskans van TOP’ers is goed: het overlevingspercentage na vijf jaar is tachtig procent, landelijk is dat van alle startende bedrijven maar vijftig procent. En dat terwijl TOP nadrukkelijk een ‘probeerjaar’ is, waaraan geen verplichtingen zijn verbonden voor de starter, afgezien van het terugbetalen van de renteloze lening.
Van Benthem constateert op dit moment een sterke stijging van het aantal ICT-bedrijven. Van de starters die nu een TOP-plaats hebben is ongeveer een derde bezig met ICT. Overigens is van Benthems streven erop gericht om een goede spreiding van de TOP’ers over alle kennisgebieden van de UT te bewerkstelligen, maar de ICT-starters zijn daarom niet minder welkom.
TOP-coördinator Van Benthem is het eerste aanspreekpunt voor de startende ondernemer. Hij probeert hen meteen op scherp te krijgen. "Je wordt uitgedaagd. Waarom wil je ondernemer worden? We zitten de starters achter de broek: het is geen filter maar juist een stimulering. De TOP-commissie vraagt een businessplan, dat dwingt je om je gedachten op een rijtje te zetten. Uiteindelijk moet je de commissie ervan overtuigen dat je wat te bieden hebt. Wie daar op zit te wachten en hoe je die bereikt."
Oversteken
Na het TOP-jaar is het tijd om de campus te verlaten. Veel starters ‘steken de straat over’ naar het Bedrijfs Technologisch Centrum (BTC) dat ruimte, faciliteiten en advies biedt aan jongen ondernemers. BTC-directeur Gijs van Driem vindt het een pluspunt dat het BTC net buiten de campus ligt. Het oversteken van de straat heeft een psychologische functie. "Business en wetenschap te veel vermengen is niet goed", zegt hij. Tussen de UT en het BTC bestaan overigens zeer nauwe banden. Van Driem is vast lid van de TOP-commissie. De UT en de Hogeschool Enschede zijn aandeelhouder in het BTC.
"Het BTC is echt een doorstroomhuis, jonge bedrijven blijven hier drie, vier jaar", zegt Van Driem. "Daarna kunnen ze zich vestigen op het Business & Science Park." Een aantal grote ICT-bedrijven is daar inmiddels ook neergestreken met hun R&D-afdelingen. Ericsson, Lucent en CMG hebben zich laten lokken door het gunstige ondernemersklimaat en het potentieel aan goed gekwalificeerde onderzoekers. "IT is nu duidelijk geprononceerd aanwezig", zegt Van Driem. "Op een gezonde wijze. Op dit moment zijn 27 van de 60 bedrijven in het BTC ICT-ondernemers."
De vestiging van Twinning in het BTC heeft daar ongetwijfeld aan bijgedragen. "Twinning is een heel belangrijk element geworden in de regio", zegt Van Benthem. "De hele infrastructuur hier was ingesteld op kennisintensieve bedrijven. Bij Twinning gaat het om producent en concepten die in korte tijd heel succesvol kunnen worden. Nu het BTC Twinning in huis heeft, is er nog meer ruimte voor ICT-starters, een mooie springplank en een stimulans voor de ondernemerscultuur." Ook het aantrekken van Roel Pieper als hoogleraar ‘e-commerce’ geeft de regio nog eens een extra ICT-impuls.
Vliegwiel-effect
Wordt Twente daardoor de Silicon Valley van Nederland? "De vergelijking met Silicon Valley is in mijn ogen volstrekt fout", zegt Jan Wouter Vasbinder, directeur van ICTwente. "Ik zie Twente eerder als zwaartepunt in de grotere regio Wageningen-Nijmegen-Enschede, waarin een enorm groot researchpotentieel ligt. De grote kracht ligt hier in het combineren van technologieën, waarvan ICT één van de componenten is."
De universiteit en bedrijven in Twente blinken uit in een aantal terreinen die ICT-gerelateerd zijn, zoals de nanotechnologie, de lasertechnologie, de microsysteemtechniek, de mechatronica en de biomedische techniek. Daarnaast heeft Twente nog twee belangrijke troeven, verklaart Vasbinder: "Virtual reality is hier een andere speerpunt. Hollandse Signaal Apparaten heeft de faciliteiten daarvoor, daaromheen ontstaan weer bedrijfjes die daar gebruik van maken, bijvoorbeeld voor medische doeleinden. Daarnaast is telematica hier natuurlijk heel belangrijk met CTIT als onderzoeksinstituut."
De kennisintensieve bedrijvigheid is een belangrijke motor van de regionale economie. De lokale politiek heeft altijd vierkant achter het stimuleren van de nieuwe bedrijvigheid gestaan. "Ik heb vanaf begin jaren ’80 met het lokale bestuur van Enschede te maken gehad, en ze hebben altijd een zeer goede ondersteuning gegeven aan het speerpunt Business & Science Park. Dat heb ik wel eens anders meegemaakt", aldus Van Driem.
De nood was ook hoog in Enschede: na de instorting van de textielindustrie kampte de stad met hoge werkloosheid. Inmiddels zijn vanuit het BTC bij nieuwe bedrijven – conservatief geschat – drieduizend directe arbeidsplaatsen ontstaan voor hoog opgeleiden. Daarnaast trekt de bedrijvigheid andere ondernemingen aan. "Hoogwaardige bedrijvigheid zorgt voor economische bloei", constateert Van Driem tevreden. "Het is goed om je te concentreren op de motor." Bovendien ontstaat er een vliegwiel-effect: andere bedrijven worden aangetrokken door het succes. Dat geldt ook voor Twinning.
Hans van der Stappen van de OOM speelde een belangrijke rol in het naar Twente halen van Twinning. "In Twente zijn interessante netwerken. Ondernemers hebben zich al georganiseerd. Zelfs de student-ondernemers, die vroeger moeilijk als groep te bereiken waren, zijn nu aanspreekbaar door VOS en USE." Twinning is gefinancierd met Europees geld uit het Twente-programma. "We hebben er bewust voor gekozen om dat niet allemaal in bakstenen te stoppen. Daarom is Twinning ook ondergebracht in het bestaande BTC. Daar ligt al een compleet netwerk, alles is op elkaar afgestemd." Bijzonder interessant voor ICT-starters is het snelle netwerk waarvan de UT maar ook het BTC en de andere bedrijven op het B&S Park gebruik kunnen maken. Weliswaar is commercieel gebruik nog uitgesloten, maar de snelheid tot 1Gb per seconde biedt een mooie ontwikkelomgeving.
Geboeid door techniek én gebruiker
ICT-ondernemer Al-Noor Ladhani had weinig moeite de TOP-commissie te overtuigen met zijn bedrijfsplan. Hij zag een markt in het verbeteren van de interne en externe communicatie van bedrijven met behulp van nieuwe media. Na zijn promotie werkte hij bij het Centrum voor Telematica en Informatie Technologie (CTIT). De tijdelijke contracten en de toenemende bestuurlijke taken waren zaken die hij minder aantrekkelijk vond aan het universitaire wereldje. "Het gevaar dreigt dat studenten alle leuke klussen gaan doen, terwijl je zelf druk bent met besturen", zegt Ladhani. "Dus heb ik de stoute schoenen aangetrokken en voor het ondernemerschap gekozen. De vraag is dan: beheers je de commerciële en organisatorische kant? Inhoudelijk sta je niet ter discussie."
Hij kreeg na de screening al snel een TOP-plaats en werd ondergebracht bij het CTIT, waar hij enthousiast ontvangen werd. Een jaar lang was zijn huisvesting, IT-infrastructuur, secretariaat en wetenschappelijke feedback geregeld. "Maar het allerbelangrijkste voor mij was de mentor uit het bedrijfsleven", zegt Ladhani. In zijn geval was dat Harry Romkema, oprichter van Utopics. "De mentor is een succesvolle ondernemer, die zijn rolodex voor je opent. Zo kom je op de goede plaats bij bedrijven binnen." De vlag van de TOP-regeling en de universiteit waaronder hij kon opereren heeft hij ervaren als een ‘kwaliteitsstempel’. Bovendien had hij zijn dr.ir.-titel die zijn inhoudelijke expertise boven twijfel verhieven.
Toch lukte het aanvankelijk niet meteen om opdrachten binnen te halen. Het bleek aan Ladhani’s bescheiden uurtarief te liggen. Na verdubbeling ervan volgde snel resultaat. Inmiddels heeft Ladhani’s bedrijf – 3DInterfaces in Hengelo – grote banken en verzekeraars als klant. Voor een grote bank ontwikkelde hij bijvoorbeeld een videoconferencingsysteem voor de dealing rooms. Het bedrijf is inmiddels overgenomen door Ordina. Voorlopig houdt Ladhani de leiding, maar als de managementtaken teveel de overhand krijgen houdt hij het voor gezien.
Links
VOS, Verenigde Ondernemende Studenten. Aanspreekpunt en belangenvereniging voor studenten die een eigen bedrijfje runnen naast hun studie. Op dit moment zo’n twintig bedrijven, veel ICT, maar ook een chauffeurscentrale, een bijlesbureau en een maatpakkenservice. http://vos.enschede.com
USE, University Student Enterprise. Ondernemersfaciliteiten voor studenten.
TOP, Tijdelijke Ondernemers Plaats. Faciliteiten, huisvesting, advies en kennis in het startjaar van de onderneming. Bedoeld voor kennisintensieve starters. http://www.utwente.nl/lg/ondernemerschap
BTC Twinning Centre. Locatie van Twinning en kleinschalige bedrijfshuisvesting tegenover de UT-campus. Aanvullende faciliteiten en advies. http://www.btc-twente.nl
OOM, Overijsselse Ontwikkelingsmaatschappij. Stimuleert bedrijvigheid in de provincie, onder meer door clusters van bedrijven en kennisinstituten op te zetten en door risicodragend vermogen te verschaffen aan innovatieve ondernemers (zie Innofonds). http://www.oomnv.nl
Twente Programma. Europese subsidies voor regionale ontwikkelings- en arbeidsprojecten.
Innofonds Twente. Participatiemaatschappij voor innovatieve ondernemers in Twente. Aandeelhouders zijn de OOM, de UT en de Hogeschool Enschede (HE) http://www.oomnv.nl
Twinning ‘Incubator’ voor ICT-start-ups. Met steun van Economische Zaken. http://www.twinning.nl
ICTwente. Regionaal platform gericht op de stimulering van initiatieven en activiteiten op het gebied van Informatie en Communicatie Techniek.
TKT, Technologie Kring Twente. Business club voor kennisintensieve ondernemers. Actief netwerk dat bestaat uit ruim 100 hightech bedrijven in Twente met als doel samenwerken en informatie uitwisselen. http://www.tkt.org
CTIT, Centrum voor Telematica en Informatie Technologie. Onderzoeksinstituut waarin meerdere faculteiten participeren.
VR Valley Twente. Samenwerkingsverband op gebied van virtual reality. http://www.vv-t.com