Wie nog een lange weg te gaan heeft in het millenniumtraject, moet eens praten met organisaties die dit pad al (bijna) hebben afgelegd. Het kan veel tijd sparen om nuttige tips te krijgen en ervaringen met leveranciers uit te wisselen. Daar hoeft men zich niet voor te schamen.
Dat zegt Cisca da Silva, millennium-projectleider bij de RDW, een van de weinige overheidsinstanties die wel op tijd begonnen is met het oplossen van het Jaar 2000-probleem. Da Silva zelf heeft haar licht opgestoken bij het ministerie van Verkeer & Waterstaat over het opzetten van noodscenario’s. Zij verwacht halverwege dit jaar klaar te zijn met het millenniumproject. "Zeven van de tien kritische systemen zijn al aangepast; de resterende drie bijna. Eind maart volgen nog de ketentesten met onze toeleveranciers en afnemers. We hebben al een millenniumtest achter de rug van de rijbewijsmodule die softwareleverancier Civility aan gemeenten levert."
Spin in web
RDW (voorheen: Rijksdienst voor het Wegverkeer) profileert zich tegenwoordig als ‘centrum voor voertuigtechniek en informatie’. De uitvoeringsorganisatie controleert de (milieu-)technische staat en veiligheid van voertuigen en beheert een aantal grote registers voor persoons-, voertuig- en vaartuiggegevens, zoals de kenteken-, verzekerings- en rijbewijzenregisters en het register algemene periodieke keuringen (APK). De RDW verstrekt gegevens en documenten aan particulieren en aan instanties als politie en justitie, het Centraal Bureau Motorrijtuigenbelasting (CBM), het ministerie van Financiën, verzekeraars en de voertuigbranche.
Da Silva is de spin in het millenniumweb van de RDW. Op tafel heeft ze een poster-groot schema uitgerold waarin alle gegevensstromen tussen de RDW en andere organisaties staan aangegeven. Zo bestaan er online-verbindingen met de politie en het Rai Datacentrum (RDC, rekencentrum van de autobranche). Ook de postkantoren hebben een directe verbinding waardoor gegevens direct in het kentekenregister kunnen worden ingevoerd. KPN heeft bevestigd dat alle componenten van dit netwerk millenniumproof zijn.
Hardgecodeerde 19
In 1997 voerde de RDW reeds een scan uit; het jaar daarop werd een begin gemaakt met de aanpassingen. "Een groot voordeel was dat onze centrale RDMS-database, waar we in 1992 naar zijn overgegaan, al gebruikmaakte van acht posities voor datumvermeldingen", vertelt Da Silva. Haar millenniumgroep trof wel de nodige problemen aan in de 52 operationele systemen. Dertien ervan waren foutvrij, maar zesendertig systemen bleken een hardgecodeerde ’19’ te hebben. Bovendien zouden vijftien systemen problemen krijgen met het schrikkeljaar en kenden vier systemen een sorteerfout, negentien een vergelijkingsfout en tweeëntwintig een berekeningsfout.
Vijf systemen bleken niet overweg te kunnen met de zogeheten breekjaarconstructie. Deze constructie, waarbij het millenniumprobleem wordt vooruitgeschoven, kan in de programmatuur worden gebruikt als er een eeuwaanduiding ontbreekt. Het breekjaar fungeert daarbij als een kanteljaar voor vóór of na 2000 (bijvoorbeeld het jaar 20, waarbij alle datums tot en met 20 als 20xx worden gezien en alle datums boven het jaar 20 als 19xx).
Door dit soort fouten zou er na 1 januari 2000 verkeerde informatie worden aangeleverd en de integriteit van de database van RDW worden aangetast.
Behalve de administratieve systemen moest er ook de nodige ingebouwde software worden aangepast, met name in het Testcentrum van RDW dat over veel meetapparatuur beschikt. Zo bleken de meters voor de uitstoot van roet bij voertuigen niet millenniumbestendig.
Nuchtere aanpak
RDW bouwt de meeste systemen zelf – met de steeds veranderende wet- en regelgeving is het moeilijk standaardpakketten te vinden. Er werken zo’n 150 automatiseerders, inclusief inhuur. Voor het oplossen van het millenniumprobleem kon Da Silva in de testfase rekenen op ingehuurde hulp van Iquip. Uitgangspunt bij het project was nuchterheid. "Aanpassingen moesten zinvol zijn en gericht op functionaliteitseisen. Wij wilden alleen geld uitgeven aan zaken die werkelijk van maatschappelijk belang zijn en niet alles tot op de bodem uitzoeken. Het heeft ook geen zin om alles te testen: als er behoorlijk wat ruimte binnen de service level agreements bestaat, kan dat achterwege blijven. Dat scheelt zowel gebruiker als leverancier handenvol geld."
Hoewel het millenniumprobleem de hoogste prioriteit heeft binnen het informatiebeleid van RDW, betekent dit niet dat andere IT-activiteiten stil zijn komen te liggen. Bij veel andere overheidsorganen is juist wel een IT-moratorium afgekondigd. "Alleen de laatste twee maanden van dit jaar en het begin van 2000 vinden er geen wijzigingen plaats", vertelt Da Silva. "Dan is een stabiele omgeving vereist."
Legaal probleem
De millennium-projectleider is weinig vreemde zaken tegengekomen tijdens het scannen van de programmatuur en de registers. "Dat is ergens wel logisch, omdat van een informatieleverancier als de RDW verwacht mag worden dat de datums er goed instaan." Wel deed zich een opmerkelijk voorval voor tijdens het testen van het mainframebesturingssysteem van Unisys. "Wij wilden met de systeemdatum de eeuwovergang testen en doordraaien tot 29 februari 2000. De scheduler, die de batch-jobs opstart, stokte toen echter. Wat bleek? Wij hadden op dat moment nog geen licentie voor het jaar 2000. Een millenniumprobleem, maar wel met een legitieme reden."
Rekensommetje
De 52 operationele systemen van de RDW bestaan uit 8949 programma’s, waarvan 6500 Cobol-toepassingen. Al deze programma’s draaien op twee mainframes: een Unisys (7644 programma’s) en een DEC-VAX (1305 systemen). Omgezet naar regels code die moesten worden nagelopen (waarbij Da Silva voor een vergelijking van Delta Cobol met normale Cobol een factor 8 hanteert), gaat het om ruim vier miljoen. Het millennium-budget bedraagt vijf à tien miljoen gulden; de RDW verwacht 38.000 mensuren in de oplossing van het millenniumprobleem te steken.