De vertegenwoordiging van vrouwen in de ICT is bedroevend laag. Prognoses geven aan dat in deze situatie de komende jaren weinig verandering is te verwachten. Ook als de roep om professionals over enige tijd weer toeneemt, zijn de nieuwe banen voor het grootste deel een prooi voor mannen. Blijft de ICT boys’ business?
Balans tussen werk en privé Het gebrek aan animo bij vrouwen voor een carrière in de ICT heeft deels te maken met het imago van de sector op het gebied van lange werkweken, structureel overwerk en een gebrek aan deeltijdmogelijkheden en kinderopvang. Toch doen ICT-bedrijven er volgens eigen zeggen veel aan om ruimte te scheppen voor een ‘goede balans tussen werk en privé’. Zo biedt CapGemini "optimale vrijheid om binnen de beschikbare (financiële) ruimte individuele keuzes te maken. We noemen dit het Flex Keuzepakket. Een medewerker krijgt door het Flex Keuzepakket de mogelijkheid te kiezen uit diverse bestedingsdoelen. Zo kan iedereen een deel van zijn/haar salaris besteden aan iets dat het beste past bij zijn persoonlijke situatie. Hierbij kun je bijvoorbeeld denken aan kinderopvang, kantoorinrichting voor telewerken of een OV-jaarkaart", zo stelt het bedrijf op de eigen website. Bij Oracle kunnen medewerkers sparen voor een sabbatical leave, zodat na vier jaar werken een langere periode vrij tot de mogelijkheden behoort en is er een ‘fiscaal aantrekkelijke regeling voor kinderopvang’. Microsoft biedt eveneens een bijdrage in de kosten van kinderopvang en HP formuleert het als volgt: "We aim to tailor working hours to employees’ needs depending on their personal and business roles, and actively support working from home." KPN gaat uit van een standaard werkweek van 37 uur, waarbij volgens een vast rooster op gezette tijden een vrije dag kan worden opgenomen. Meer werken dan de vaste werkweek levert een salaristoelage van 8,5 procent op. Een langere periode vrij nemen kan door vakantiedagen te sparen. De nummer 1 in de imago-top 100 van Computable, IBM, doet z’n reputatie eer aan als het gaat om diversiteit. Van de circa 5000 medewerkers in Nederland is 22 procent vrouw en van de ICTgerelateerde functies wordt 14 procent vervuld door vrouwen. Daarmee ligt het percentage 3 procent boven het gemiddelde. "Diversiteit is al sinds Thomas Watson (grondlegger IBM, red.) in 1935 een belangrijk thema binnen ons bedrijf" aldus woordvoerster Etta Pouw. "Toen nam IBM 25 vrouwen aan als systeem engineers." "Ons diversiteitsbeleid is erop gericht een zo aantrekkelijk mogelijke werkomgeving te creëren voor al onze medewerkers. Daarbij kun je denken aan de mogelijkheid om parttime te werken, ongeacht welke functie – onze marketingdirecteur werkt bijvoorbeeld parttime – maar ook aan kinderopvang, naschoolse opvang en de faciliteiten om flexibel te werken. Een groot deel van onze medewerkers heeft een telefoonlijn, een ADSL-verbinding en kantoorinrichting van IBM op een thuiswerkplek. Zo kunnen onze medewerkers hun werktijden en plaats zelf bepalen." |
Over de redenen van de scheve m/v-verhouding in de ICT is al veel geschreven, geconfereerd en onderzocht. De voornaamste argumenten zijn dat ICT in z’n aard te weinig interessant is voor vrouwen (lees: te eenzijdig op techniek gericht), dat de sector te veel is gefocust op de manier waarop mannen werken en dat vooral de ICT-business zelf te weinig mogelijkheden schept om tegemoet te komen aan de wensen van vrouwen, zoals parttime werken en kinderopvang. Bovendien zou de sector een spreekwoordelijk glazen plafond kennen waardoor vrouwen worden gehinderd in de ontwikkeling van hun carrière.
De basis van het probleem zit hem in de geringe aantrekkingskracht die techniek in z’n algemeen op meisjes heeft, alle promotie en stimulering door de overheid ten spijt. Terwijl jongens in de basisschoolleeftijd eerder warm lopen voor techniek – en daarin ook worden aangemoedigd – tonen meisjes weinig belangstelling voor technische bezigheden. Psychologen leggen uit dat dat te maken heeft met het feit dat jongens graag meteen willen uitvinden hoe iets werkt, terwijl meisjes eerst willen weten wat ze met de techniek kunnen bereiken voordat ze ermee aan de slag gaan. Voor jongens is de techniek alléén al voldoende, meisjes hebben meer oog voor het doel van de techniek. Het is een rollenpatroon dat ook op scholen in stand wordt gehouden omdat jongens in hun ‘doe’-gedrag worden gestimuleerd.
Onbalans
De onbalans tussen het aantal mannen en vrouwen in de sector maakt het op zichzelf al niet echt aantrekkelijk voor vrouwen om een carrière in de ICT te ambiëren. De al dan niet terecht veronderstelde mannencultuur schept een minder uitnodigend klimaat. Hoge werkdruk, lange werkweken, weinig kinderopvang en weinig mogelijkheden voor deeltijdwerk doen daar nog een schepje bovenop. Het gevolg: slechts 11 procent van de werknemers in de ICT is vrouw.
Dit percentage is al jaren onveranderd en het ziet er niet naar uit dat er binnen afzienbare tijd verbetering in komt. "Sterker nog: het lijkt er op dat we al zakken naar 10 procent", zegt Gertje Joukes, senior projectmedewerker van de VHTO, Landelijke organisatie vrouwen in hogere technische opleidingen en functies. "En het aantal vrouwelijke studenten in ICT-opleidingen is slechts 7 procent. Dat zijn absolute dieptepunten."
Mbo’ers hebben beste mogelijkheden De mogelijkheden voor ICT-vrouwen zijn momenteel het grootst in het MKB. Daar groeit de ICT-werkgelegenheid nog en wordt er nog geïnvesteerd in hard- en software, worden ICT-projecten opgestart en worden ICT-specialisten in dienst genomen. Het MKB neemt vooral mbo’ers aan en in de mbo-ICT-opleidingen neemt het aantal vrouwen flink toe. |
Mager
Betere arbeidsvoorwaarden zouden dus een deel van de nood kunnen lenigen. En dat lijkt in Nederland hard nodig, want met de uiterst magere 11 procent vrouwelijke ICT’ers loopt ons land flink achter. In de Scandinavische landen en bijvoorbeeld de VS is het aandeel van vrouwen beduidend hoger. Volgens het verslag van de VHTO heeft dat te maken met het feit dat deze landen betere arbeidsvoorwaarden voor vrouwen kennen, zoals betere regelingen voor kinderopvang en deeltijdwerk; bovendien is er voor arbeidsorganisaties meer ‘overheidsdwang’ op het gebied van equal opportunities.
Uit de bevindingen van de VHTO blijkt ook dat vrouwen hun ICT-kennis vaak op een andere manier willen inzetten dan mannen. Afgestudeerde mannen werken veelal als ICT-consultant, IT-manager of softwareontwikkelaar; vrouwelijke alumni hebben vaker een ‘gedeeltelijk’ technische functie, bijvoorbeeld consultant op een financiële of commerciële afdeling, commercieel manager of HRM-manager.
Joukes: "Je ziet in dit opzicht dat mannen meer een horizontaal carrièrepad volgen. Dus dat ze zich na een start als syteembeheerder, programmeur of analist ontwikkelen richting consultant of IT-expert. Bij vrouwen is een verticale carrière eerder regel. Ze beginnen als coördinator van een automatiseringsproject en ontwikkelen zich daarna als manager,
Salaris gemiddeld gelijk Over het algemeen wordt in de ICT geen onderscheid gemaakt wat betreft de beloning van mannelijke en vrouwelijke professionals. Tenminste, als wordt gekeken naar de gemiddeldes. Binnen twee loongroepen bestaat wel een verschil tussen mannen en vrouwen: in de groep die 10-15 euro per uur verdient, zitten meer vrouwen. Dat heeft te maken met het feit dat we in deze salarisgroep relatief veel vrouwelijke helpdeskmedewerkers en programmeurs zien: functies die nogal aan de onderkant van de beloningsschaal zitten. De gegevens zijn ontleend aan de Loonwijzer 2001-voorjaar 2003 van de FNV. Zie ook http://www.loonwijzer.nl (http://www.loonwijzer.nl) |
Waarom eigenlijk?
Een belangrijke vraag, hier nog niet gesteld, is: waaróm is het zo nodig dat vrouwen een groter aandeel hebben in de ICT? Er zijn immers nu eenmaal sectoren en branches waar óf mannen óf vrouwen oververtegenwoordigd zijn dus waarom zou dat niet ook voor de ICT kunnen opgaan? "Software en hardware zijn erg bepalend voor ons leven en werk", aldus Joukes. "Nu ze grotendeels worden ontwikkeld door mannen, kunnen zij er ook gemakkelijker mee om kunnen gaan. Dat houdt de ongelijkheid in stand. De specifieke persoonlijke vaardigheden van vrouwen zijn bovendien hard nodig in de ICT, om deze bedrijfstak succesvoller te maken en de software gebruikersvriendelijker. Inmiddels is bovendien genoegzaam bekend dat meer diversiteit in een bedrijf leidt tot meer ideeën, betere besluitvorming, betere resultaten en een betere sfeer. Verder zijn er zowel mannelijke als vrouwelijke klanten en is het raadzaam ook zowel mannelijk als vrouwelijk personeel te hebben."
Meer vrouwen in de ICT? Dat wordt met een uitstroom van 7 procent vanaf de ICT-opleidingen een lastige zaak worden, redeneren bedrijven. De mbo- en hbo-instituten pareren deze beschuldigende vinger weer door zelf naar het basis- en voortgezet onderwijs te wijzen, die moeten zorgen voor meer instroom door meisjes meer te stimuleren richting informatica. Maar, zo stelt de VHTO, er is niet één killer-oplossing om meer vrouwen in de ICT te krijgen. Die oplossingen moeten in alle drie de gebieden worden gezocht: imago, onderwijs en arbeidsmarkt. Het risico bestaat dat onderwijs en arbeidsmarkt elkaar verwijten gaan maken en dat het probleem naar voren wordt geschoven. Het is van belang, aldus de VHTO, dat onderwijsinstellingen en bedrijfsleven hier samen aan werken in (regionale) platforms.< BR>