We weten al jaren dat softwareontwikkeling voortkomt uit de tweeledigheid van de ict’er als analist en als ontwerper. De een is van de business, de ander van de techniek. Het QuadREAD-project wil onder leiding van dr. ir. Klaas van den Berg een brug slaan tussen die twee benaderingen.
Wat houdt het project in?
"Het project QuadREAD (Qualitydriven Requirements Engineering and Architectural Design) brengt twee academische disciplines samen: informatiesystemen (requirements engineering) en software engineering (architectural design).We willen dus een brug slaan, over een best grote kloof.Dat merken we al heel direct in ons projectteam; ieder spreekt zijn eigen taal.We gebruiken soms dezelfde woorden maar hebben er een andere betekenis bij."
"De analisten die informatiesystemen beschrijven, kijken naar de klant en spreken dan ook diens taal. De bedrijfsprocessen bepalen de eisen die aan de applicatie worden gesteld. Je moet ontdekken wat de klant wil en kijken naar de daarvoor benodigde systemen. Daarbij zijn er veel lagen, veel abstractieniveaus."
"De architecten die software ontwerpen, proberen gewoon mooie systemen te bouwen. Systemen die goed werken, mooi aansluiten. Daar zitten ook een aantal lagen in. Toch moet dit uiteindelijk aansluiten op de bedrijfsdoelen, en beheerbaar en onderhoudbaar zijn. Dat zijn twee verschillende typen mensen, gechargeerd: de businessjongens en de techneuten. Beide typen hebben een eigen taal en een eigen kijk op de zaken. "
"Neem bijvoorbeeld de term traceability. Voor analisten verwijst dat naar de mogelijkheid relaties te leggen tussen de bedrijfsvereisten, de beslissingen, de weging van de prioriteiten en de dan opgestelde systeemeisen. Als er een verandering in de vereisten komt, dan moet je weten hoe dat doorwerkt in andere delen. Bij de architecten is traceability iets anders; bijvoorbeeld het opsporen van afhankelijkheden tussen softwareversies, relaties tussen componenten en testen, of voor de compile-volgorde van softwarecomponenten."
Hoeveel draagt de nu verstrekte subsidie bij?
"Dat is een makkelijke rekensom: NWO levert 50 procent. De Universiteit Twente draagt zelf 25 procent bij en onze business partners nog eens 25 procent. In totaal hebben we 1,5 miljoen voor de looptijd van dit onderzoeksproject, 4 jaar."
Wat is het einddoel?
"Het probleem omvat een groot vakgebied. Wij beperken ons tot de kloof tussen user requirements en architectural design. Op dit moment is er namelijk een slechte integratie. Dat leidt tot problemen in de praktijk, die we ook tegenkomen in ons project. We bestaan immers uit die twee onderzoeksgroepen. Voor het oplossen van het hele probleem zou het project veel breder moeten zijn. Er is geen silver bullet, maar we kunnen wel een belangrijke bijdrage leveren."
Hoe lang duurt het voordat het project vrucht draagt?
"Laatst was de kickoff-meeting, met de business partners. Dat zijn zes bedrijven: Shell, Getronics PinkRoccade, Chess, Logica CMG, Kwards en Atos Origin. Sommige daarvan zijn gericht op requirements engineering, anderen meer op architectural design. We gaan gedurende een half jaar meedraaien binnen die bedrijven, dus in de praktijk.We kijken in hún keuken naar vier punten: hoe het gaat, welke uitdagingen ze tegenkomen, in welke structuren dat gevat kan worden, en welke oplossingen daarvoor in aanmerking komen. Dat laatste doen we ook echt, dus in de praktijk uitproberen."
Hoe praktisch toepasbaar is dit project?
"We willen niet alleen van achter een bureau een oplossing bedenken. We gaan ook een tijdje bij bedrijven meelopen om de door ons bedachte oplossingen in de praktijk te brengen. We willen vanuit de praktijk nieuwe ideeën opdoen, en daar onze oplossingen op bouwen. Dat is geen big bang-aanpak,maar iteratief; in stappen en met directe terugkoppeling."
Is Nederland innovatief bezig?
"Vanuit de onderzoekswereld zeg ik: ja. Maar het is een lange weg om van onderzoek naar toepassing in de praktijk te komen. Onderzoek is ook juist internationaal, wat je ziet aan de samenstelling van onze groep; wij kijken primair naar de kwaliteiten van de mensen. Ik heb onze eigen afstudeerders gevraagd te ‘solliciteren' op dit project, maar sommigen wilden liever het bedrijfsleven in of een eigen bedrijf starten. Zij gaan niet zozeer voor de langere termijn, dit project duurt namelijk vier jaar."
[Beeld: Peter Pakvis]
Wie doet wat?
Dr. ir. Klaas van den Berg, van de Universiteit Twente, is hoofdaanvrager voor de NWO-subsidie voor het QuadREAD-project, dat een samenwerking is tussen de leerstoelen Software Engineering en Informatiesystemen. In totaal telt het onderzoeksproject twee postdocs (Ivan Kurtev, Laura Ponisio), twee begeleiders (Klaas van den Berg, Maya Daneva), twee promovendi (Arda Goknil, Zornitza Rasheva) en twee promotoren (Mehmet Aksit, Roel Wieringa). Daarnaast zijn er natuurlijk de mensen van de business partners en ook enkele adviseurs van de Universiteit Twente zelf.
Het onderzoeksproject
QuadREAD (Quality-driven Requirements Engineering and Architectural Design) moet de managerskant en de techneutenkant van ict beter op elkaar laten aansluiten. Dat komt voor een deel neer op een betere basis; de bedrijfsprocessen en -vereisten goed in kaart brengen, de genomen ontwerpbeslissingen duidelijk vastleggen om daarmee het systeemontwerp beter uit te voeren en na verloop van tijd ook aan te kunnen passen. "Voor het ontwerp van systemen zijn beslissingen ingebouwd, die zijn gemaakt op het raakvlak tussen requirements engineering en architectural design", legt dr. ir. Klaas van den Berg uit. "Maar vaak zijn ze niet expliciet gemaakt. Door veranderingen in de gebruikerseisen of technologische ontwikkelingen kunnen er aanpassingen nodig zijn en dan moet je wel het waarom van een beslissing weten. Want ook daar zijn trade offs gemaakt, bijvoorbeeld in kwaliteitseigenschappen als gebruiksvriendelijkheid, prestatieniveau en betrouwbaarheid versus de kosten. Je moet veranderingen, en ook onderhoud, opnemen in de levenscyclus van softwaresystemen."
Onderzoeksprogramma’s
De Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) honoreerde in juli 2006 dertien onderzoeksprojecten op het terrein van informatica. In totaal gaat het om 6,5 miljoen euro. Daarmee gaan 38 onderzoekers aan het werk. De projecten vallen binnen vier informaticaonderzoeksprogramma's van het gebied Exacte Wetenschappen van NWO. De vier onderzoeksprogramma's zijn GLANCE, VIEW, JACQUARD en BRICKS/FOCUS. Het onderzoek QuadREAD van dr. ir. Klaas van den Berg behoort tot het programma JACQUARD. Met dit onderzoeksprogramma stimuleren NWO en het ministerie van Economische Zaken onderzoek naar de voortdurende evolutie van software en de steeds verder toenemende complexiteit van softwaresystemen. Het onderzoek wordt aangestuurd door het bedrijfsleven. Het totale programmabudget bedraagt 13,6 miljoen euro, waarvan ruim 5 miljoen eigen inbreng is van de onderzoeksinstellingen en het bedrijfsleven.