Wie op de drukke Randweg Eindhoven rijdt, en dus vaak stilstaat, heeft vast wel eens tijd gehad om het complex van Asml bij Veldhoven te aanschouwen. Deze fabrikant van chipmachines bouwt al sinds 1996 aan een omvangrijk fabrieksterrein.
Ooit stonden er in deze omgeving langs de Gender (laaglandbeek ), steenfabrieken, sigarendraaiers, wasserijen en weverijen. Nadat de meeste nijverheid in de twintigste eeuw verdween, bleef alleen de technologie over. In Veldhoven vestigden zich tal van technische bedrijven in het kielzog van elektronicaconcern Philips Eindhoven. Een van zijn dochters, ASM Lithography, zag het licht op 1 april 1984 als producent van machines waarmee chips te vervaardigen zijn. Inmiddels is de beursgenoteerde en voormalige Philips-dochter uitgegroeid tot een firma met bijna een miljard euro omzet en wereldwijd 6800 medewerkers.
Bij zo’n grote fabriek hoort een complex. Met hulp van architectenbureau Van Aken en constructeur Arcadis zijn sinds 1996 diverse panden neergezet, variërend van kantoorpanden tot aan steriele ruimtes en magazijnen. Aan de constructie van productieruimten worden zware eisen gesteld ten aanzien van trillingen. Vloeren bestaan daarom uit 500 mm dik beton gestort op zand en worden losgehouden van de funderingen en de kolommen van de bovenbouw.
Het fabriekscomplex telt een aantal lage gebouwen die in stroken naast elkaar staan, en een blauwe clean room. Het laatste en hoogste gebouw – een kantoortoren van 82 meter hoog waaraan Asml een slorige 42 miljoen euro aan bouwkosten kwijt is – staat op het punt van oplevering. De fabrikant, bang voor pottenkijkers, wil er weinig over kwijt. Bouw en inrichting van bedrijfspanden blijkt ook onder concurrentiegevoelige informatie te vallen. De doorsnee Veldhovenaar weet er wel raad mee: die heeft het pand inmiddels omgedoopt tot ‘grafzerk’.