Hij zou graag net zoveel geld hebben als de roemruchte Amerikaanse horrorschrijver Stephen King, met wie hij vaak vergeleken wordt. Beiden komen overeen in het huiveringwekkende effect dat ze sorteren op hun publiek. Het verschil zit ‘m echter in het feit dat – in tegenstelling tot zijn schrijvende reputatiegenoot – de Engelse professor Ian Angell zijn zwarte visie toepast op de IT-toekomst.
Een bezigheid waar hij overigens aardig mee verdient, zo geeft hij breed lachend toe. De ‘Dark Angell’ voorspelt namelijk de ondergang van de Westerse beschaving zoals wij die nu kennen. Deze gebeurtenis plaatst hij niet in een vage, geruststellend verre toekomst, maar zeer nabij in de komende paar jaar. Bewijzen voor zijn duistere denkbeelden haalt deze professor van de London School of Economics uit het heden. Simpelweg extrapoleren verschaft hem de vruchtbare bodem voor zijn speculaties, verklaart hij bescheiden.
Volgens de cynische Brit stort de markt voor IT-arbeid de komende jaren geheel in. Een baan van ‘negen tot vijf’ voor-het-leven zal niet meer bestaan. Dat is een concept van het industriële tijdperk, dat net zoals de dinosaurussen zal verdwijnen. Alleen de mobiele informatiehandelaar met diverse, gescheiden banen op projectbasis zal overleven. Deze ‘knowledge worker’ zal een steeds hoger salaris verdienen en daarbij continu van werkgever wisselen. Dit gaat ten koste van de huidige productiegerichte werknemers, de zogenoemde ‘service worker’ die zijn handwerk-talenten probeert te slijten. Ondertussen verandert de wereld, volgens de tekenen die professor Angell waarneemt, in een internationale maatschappij waarin informatie het hoogste goed is.
De professor verwijst hiervoor naar de huidige trends van marktglobalisering, elektronische commercie en liberalisatie van overheidsmonopolies. Regeringen noemt Ian Angell nog zo’n verschijnsel van het nu stervende ’tijdperk van de Machine’. En dat is maar goed ook, haalt hij fel uit. Volgens Angell zijn overheden niets minder dan maffia-organisaties. "Nee, eigenlijk zijn ze zelfs erger. De maffia verhult namelijk niet dat ze je afpersen, ze laten duidelijk merken waar ze voor staan. Overheden doen het stiekem, verborgen onder het mom van het algemeen belang", foetert Angell, die zich hardop afvraagt wat het belang van een wegennet is in het tijdperk van informatie en digitale infrastructuur. Ook deze mening zet aan tot laaiende discussies, precies waar deze redenaar met zijn vlijmscherpe tong op uit is.
Geen harteloos mens
Toch is deze bevlogen priester van het doemdenken geen cynisch, harteloos wezen. "Mensen denken door mijn lezingen dat ik een monster ben, zonder liefde. Maar dat is helemaal niet waar. Ik ben bijvoorbeeld dol op mijn katten. Het is alleen het menselijk ras waar ik niks om geef", zegt de Engelsman met een verontschuldigende glimlach. Inderdaad, de twee katten die zijn huis bewonen, zijn heilig voor deze zwarte profeet. Per maand besteedt hij zeker 70 Britse ponden bij het warenhuis Marks & Spencer aan exquise vis voor zijn katten. Hoewel de dieren eigenlijk niet ‘zijn bezit’ zijn. "Het is eerder andersom", peinst Angell. De twee katten hebben namelijk zelf hun baasje gekozen. "Mijn vrouw en ik hadden allebei, onafhankelijk van elkaar, een kat gekocht. Toen we allevier thuis waren, liep de kat die zij had gekocht meteen naar mij en het diertje dat ik had aangeschaft naar haar. En zo is het sindsdien gebleven." Pratend over zijn katten lijkt professor Angell een ander mens; zijn gelaat is getooid met een dromerige blik en een vertederde glimlach. Hij kan urenlang vol liefde vertellen over de katten in zijn leven en hoe hij ze vertroetelt.
In schril contrast hiermee staan zijn vurige toespraken vol walging over het menselijk ras en het blinde optimisme waarmee de samenleving de toekomst tegemoet treedt. De ‘Stephen King of information systems’ kan er maar niet over uit dat mensen de zware tijden niet zien aankomen. Dáár ligt dan ook zijn rol. Iedereen, of ze het nou willen horen of niet, de naderende moeilijke jaren onder de neus wrijven en in de hersenpan stampen. Een taak die Angell met zwartgallig plezier uitvoert. Niet dat het bewust zijn van deze toekomst redding kan bieden, werpt hij zijn publiek voor de voeten. "Of je bent nu al een onafhankelijke kenniswerker, of je bent gedoemd uit te sterven."
‘Disclaimer’
Het is dan ook niet verwonderlijk dat de London School of Economics & Political Science, waar Angell doceert, onder al zijn artikelen en uitlatingen angstvallig en consequent een ‘disclaimer’ plaatst. Middels deze officiële verklaring onttrekt de instelling zich van elke aansprakelijkheid en verantwoordelijkheid betreffende de controversiële meningen van hun rebelse professor. Ook in de onderwijswereld, die toch juist om informatie en ‘knowledge workers’ draait, is zijn visie niet populair. Dit is begrijpelijk; onderwijsinstellingen zullen volgens Angell hun lessenaanbod constant moeten wijzigen. De kenniswerker moet zich namelijk doorlopend bijscholen, wil hij zich tenminste staande houden in de woelige arbeidsmarkt die de doemspreker voorspelt.
Hierdoor maakt deze overtuigde kenniswerker zich niet geliefd bij zijn publiek, de IT-industrie. Mensen in deze sector geloven wel dat de wereld kan vergaan, maar niet dat dit hun ‘booming business’ zal overkomen. Sterker nog, de overtuiging heerst dat de IT-markt juist profiteert van de val en eventuele ondergang van andere, meer traditionele markten. Een seminar met Ian Angell loopt dan ook steevast uit op heftige op- en aanmerkingen vanuit de zaal. De doemdenker haalt kritiek beschaafd glimlachend onderuit met zijn keiharde en schijnbaar onomstotelijke argumenten. De verontwaardigde opmerking dat er toch altijd ‘arbeiders’ nodig zullen zijn, wordt door de Brit erkend en direct weerlegd. "De Westerse wereld krijgt ondermeer op dit gebied een toenemende concurrentie te verduren van de zogenoemde ontwikkelingslanden", zegt hij zuchtend, gelijk een teleurgestelde docent.
Wederom ondersteunen de feiten zijn beweringen. Op dit moment besteden steeds meer bedrijven opdrachten uit aan lage-lonenlanden. En dat betreft niet alleen simpel productiewerk aan bedrijfjes in bijvoorbeeld India; ook kennis-intensieve arbeid is onderhevig aan een geografische verschuiving. De groei van wereldwijde netwerken zoals Internet maakt deze ontwikkeling mogelijk. En zo is de cirkel weer rond; Angell is duidelijk niet voor één gat te vangen. Overigens is dit alles slechts een magere weergave van de harde werkelijkheid die deze venijnige redenaar vertegenwoordigt en weerspiegelt. Een betoog van professor Ian Angell is zoiets als de roemruchte jaren zestig; je moet het meegemaakt hebben om het echt op waarde te kunnen schatten.