Wireless Application Protocol (WAP) is het nieuwe toverwoord in de snelle wereld van elektronische handel via de mobiele telefoon. Producten, diensten en apparatuur die WAP ondersteunen, zijn er echter nog nauwelijks. Desondanks schijnen miljoenen consumenten er smachtend op te wachten. Het wordt ‘kassa’ voor sommige bedrijven. Maar voor welke?
De verwachtingen rond mobiele handel zijn zeer hoog gespannen en WAP is het toverwoord. De omvang van de mobiele telefoniemarkt biedt Europa de mogelijkheid de achterstand op Amerika op het gebied van Internetgebruik in te halen. Het hoge percentage mobiele telefoongebruikers, gemiddeld zo’n 34 procent in Europa, zorgt ervoor dat binnenkort een hele nieuwe groep gebruikers bereikt wordt voor de afzet van op Internet gebaseerde diensten. Dat komt niet alleen omdat gsm-gebruikers de populatie vergroten die toegang heeft tot Internet, maar ook omdat meer en andersoortige Internetdiensten kunnen worden aangeboden. De commerciële mogelijkheden lijken legio, maar welke partijen gaan het grote geld verdienen?
Voorwaarden
WAP (Wireless Application Protocol) is een wereldwijde standaard die het mogelijk maakt met behulp van allerhande mobiele apparatuur informatie op te halen en van allerlei diensten gebruik te maken. Deze WAP-standaard is tot stand gekomen onder toezicht van het WAP Forum, een samenwerkingsverband van meer dan tweehonderd bedrijven binnen de IT- en telecomsector. Het belangrijkste doel van dit forum is ervoor te zorgen dat de producten van de verschillende leveranciers met elkaar kunnen samenwerken. Daarnaast beweren de deelnemers aan het forum te willen voorkomen dat er verschillende standaarden worden ontwikkeld. Tot de deelnemende bedrijven aan dit forum behoren Ericsson, Nokia en Motorola, maar ook Microsoft, Symbian en 3Com nemen er aan deel. De diversiteit aan bedrijven maakt WAP compatibel met de GSM 900, GSM 1800, GSM 1900, Cdma en Tdma standaarden. Daarnaast kunnen op Internettechnologie gebaseerde diensten op mobiele apparatuur worden aangeboden ongeacht het onderliggende netwerk en ongeacht het type mobiel apparaat. Dit betekent dat WAP naast GSM als transmissiekanaal ook overweg kan met mobiele standaarden zoals Gprs, PCS, Umts en SMS.
WAP-diensten kunnen niet alleen worden aangeboden via een telefoon, zoals de Nokia 7110, maar ook via andere apparatuur, zoals een pda (bijvoorbeeld een Psion Series 5, Palmpilot of Windows CE handheld). Het ideaal is een apparaat dat beide functies in zich heeft, zoals de Palmpilot VII. Op dit moment is WAP-toegang in Nederland slechts mogelijk voor Flexibel-abonnees van KPN Telecom via M-info. Andere operators zijn druk bezig hun netwerk voor WAP geschikt te maken. Naast het ontwikkelen van een eigen portal die toegang biedt tot de eigenlijke diensten (verleend door derden), is een gateway noodzakelijk. Deze vormt de schakel tussen de mobiele en vaste wereld en voert transformaties uit tussen de WAP-protocollagen en het TCP/IP-protocol en Http-requests. Verder dienen de inbelmodems geschikt te zijn voor GSM/ CSD (circuit switched data) -dataverbindingen en zijn aanpassingen in de factureringssoftware (billing-software) nodig, zodat de aanbieder de verleende diensten ook in rekening kan brengen.
Aanwakkerende hype
De omvang van de potentiële groep mobiele Internetgebruikers (de term is eigenlijk onjuist, aangezien slechts een enkeling met zijn mobiele telefoon op het net zal gaan surfen) hangt sterk af van de vervangingssnelheid van de telefoontoestellen. De huidige toestellen ondersteunen immers WAP niet en zijn daarom ongeschikt voor mobiele handel. De vervanging van de toestellen lijkt echter geen probleem. Een groot gedeelte van de churn (het overstappen naar een andere telecomaanbieder) bij mobiele aanbieders wordt namelijk veroorzaakt door de introductie van nieuwe toestellen. Over een jaar ondersteunen alle nieuwe toestellen WAP, waarmee de vervangingsmarkt geheel uit WAP-toestellen zal bestaan. Ook andere problemen, zoals het beperkte aanbod van diensten en applicaties, zijn oplosbaar en gaan verdwijnen. Er komen immers steeds meer aanbieders van content en diensten. Het zijn niet alleen de grote aanbieders zoals CNN en AOL-Time Warner, maar ook nationale aanbieders zoals VNU en De Telegraaf. Het aanbod zal groeien en daarnaast zullen een hoop nieuwe aanbieders deze markt betreden. Recentelijk kondigde bijvoorbeeld Skyradio aan dat het zijn actuele programmering via WAP toegankelijk maakt. Het laatste obstakel, de lange call-set-up tijd, zal door de introductie van General Packet Radio Service (Gprs) verdwijnen. Een nieuwe hype lijkt werkelijkheid te gaan worden. Maar het is de vraag of al deze verwachtingen reëel zijn en of er daadwerkelijk geld verdiend kan gaan worden.
De hype rond mobiele handel wordt sterk aangewakkerd door de producenten van mobiele toestellen. Producenten als Nokia, Motorola en Ericsson hebben aangekondigd dat het merendeel van de door hen geproduceerde toestellen vanaf de tweede helft van dit jaar WAP zal ondersteunen. Dit leidt er volgens onderzoeksbureau Forrester toe dat één op de drie Europeanen in 2004 gebruik zal maken van Internetdiensten via zijn mobieltje. De omvang van deze groep is enorm; naar verwachting zijn er in 2003 in Europa meer dan 219 miljoen mensen in het bezit van een mobiele telefoon, die geschikt is voor mobiele Internetdiensten. Deze groep klanten lijkt een droom voor elk bedrijf. Immers, het is nu mogelijk aanbiedingen te doen die gekoppeld zijn aan locatie, tijd en het profiel van de gebruiker.
Mobiele telecomaanbieders lijken ideaal gepositioneerd om hun slag te gaan slaan op deze nieuwe markt. Deze bedrijven beschikken immers over een uitvoerige hoeveelheid klantinformatie, zoals demografische gegevens en belgedrag. Daarnaast beschikken zij over een billing-relatie met de klant (het versturen van een rekening) en over informatie waar de klant zich bevindt. Indien men dit alles koppelt, is het mogelijk gepersonifieerde diensten aan te bieden. Voorbeelden van zulke diensten zijn het versturen van aanbiedingen (tweede hamburger gratis, omdat het 17.00 uur is en de klant, van wie bekend is dat hij graag een burger eet, zich rond deze tijd in de buurt van een hamburgerrestaurant bevindt), het kopen van goederen en diensten (bioscoopkaartje reserveren en betalen via de gsm-telefoon zonder in de rij te hoeven staan), het spelen van spelletjes (Entertainment While Waiting) en het aanbieden van (tijdkritische) informatie (zoals aandelenkoersen).
Voorspellingen
Op dit moment lopen Japan en de Scandinavische landen voorop in de acceptatie van mobiele handel. De problemen rond de levering van toestellen lijken zich langzaam op te lossen. Inmiddels hebben bijvoorbeeld al meer dan honderdduizend Nokia 7110 toestellen (de eerste echte WAP-telefoon) de fabriek verlaten. De opbrengsten uit dataverkeer (zoals Short Message Service) zijn in Finland aanzienlijk hoger (zeven procent van de omzet van een operator) dan in de rest van Europa (gemiddeld zo’n twee tot drie procent van de omzet van een operator). Dit dataverkeer wordt voornamelijk veroorzaakt door gebruikers in de leeftijd van 15 tot 25 jaar. Sonera, Finlands grootste telecombedrijf, realiseerde zich al vrij snel dat mensen niet op hun toestel willen surfen (denk aan de kleine display op het telefoontoestel), maar dat ze vooral informatie en entertainment tot zich willen nemen. Daarom biedt Sonera meer dan 150 verschillende diensten aan. Zo is er voor elk wat wils.
Naast Finland is ook Japan een voorloper op het gebied van mobiele handel. Sinds de introductie van Imode in februari 1999 heeft het Japanse NTT Docomo ruim twee miljoen mensen kunnen registreren voor haar diensten. Op dit moment registreert NTT wekelijks ruim 90.000 nieuwe gebruikers. De Imode-dienst omvat onder meer de mogelijkheid voor de gebruiker om met zijn mobiele telefoon e-mail te lezen en te versturen, afbeeldingen en oproeptonen te downloaden, on-line te bankieren, spelletjes te spelen, horoscopen te lezen, een telefoongids in te kijken en gebruik te maken van reserveringsdiensten.
De Europese markt voor mobiele handel wordt gedreven door het aantal mobiele bellers, en de beschikbaarheid van telefoontoestellen. Volgens onderzoeksbureau Dataquest zal het aantal mobiele bellers in West Europa groeien van 194 miljoen gebruikers aan het einde van 1999 naar meer dan 237 miljoen gebruikers aan het einde van 2003. Van deze gebruikers hebben dan ruim 200 miljoen gebruikers toegang tot mobiele handel diensten, uitgaande van het feit dat er na 2001 geen toestellen meer worden geproduceerd die WAP niet ondersteunen. Voor Nederland verwacht Forrester Research een groei van het aantal WAP-gebruikers van 300.000 in 2000 tot 1,5 miljoen in 2001 tot 2,5 miljoen in 2002.
Zoals is gebleken in Finland, bevinden de gebruikers zich voornamelijk in de groep jongeren tot 25 jaar. Deze groep is zeer bekend met het medium Internet en heeft zich daarnaast de laatste jaren massaal op de mobiele telefoon gestort. Onder deze groep is ook het versturen van sms-berichten uitgegroeid tot een ware hype. In Finland is het aandeel van de telefoonrekening dat betrekking heeft op dataverkeer, steeds groter aan het worden. Er zijn gevallen waarbij het dataverkeer meer dan de helft van de telefoonnota voor zijn rekening neemt. Deze groep gebruikers zal waarschijnlijk ook snel het gebruik van WAP oppakken. Naar verwachting vinden de nieuwe toestellen hevig aftrek onder deze trendgevoelige en steeds kapitaalkrachtiger wordende groep.
Naast de jongeren zijn vooral young professionals in de leeftijds groep 25-36 jaar de potentiële gebruikers. Deze mensen beschikken over de financiële middelen en de technische kennis. De toestellen die in de eerste maanden door Nokia werden afgezet op de Nederlandse markt, werden vooral door deze groep gekocht. Ook is te zien dat de eerste diensten die beschikbaar waren op het toestel, sterk op deze groep gefocused zijn. Voorbeelden van diensten zijn: nieuws, koersinformatie en sportuitslagen. Het grote publiek gaat zich op mobiele handel storten zodra de prijzen van WAP-toestellen gaan zakken en er een breder aanbod van diensten komt. De echt interessante diensten worden verwacht op het moment dat plaatsbepaling en personalisatie in het dienstenaanbod een rol gaan spelen.
Het grote geld
Maar wie gaat er nu geld aan mobiele handel verdienen? In eerste instantie zijn dit de producenten van hard- en software, zoals Nokia, Ericsson en CMG. WAP zorgt voor de verkoop van nieuwe telefoons en andere systemen die de netwerken van de operators WAP-compatibel maken. Ook de telecomoperators behoren tot de eersten voor wie WAP iets opbrengt. Het gebruik van mobiele handel betekent immers dat het mobiele telefoonverkeer toeneemt. Op langere termijn kan mobiele handel een instrument zijn om klanten aan zich te binden en zodoende de churn te verlagen. Partijen die mobiele handel diensten hosten en ontwikkelen voor contentaanbieders, zoals het Nederlandse Wapmagic, lijken ook goed gepositioneerd om als één van de eerste partijen succesvol te zijn in deze dynamische markt. Leveranciers van informatie en diensten hebben een langere adem nodig. Hun inkomsten zijn tot nu toe gerelateerd aan het gebruik van hun diensten en dit hangt af van de hoeveelheid WAP-telefoons en de populariteit van de dienst. Op dit moment is het nog erg onduidelijk wat de juiste businessmodellen zijn. Ook is onduidelijk welke prijsstrategie het meest successvol is voor acceptatie van mobiele diensten bij een grote groep gebruikers.
De uitdaging is dan ook om diensten te ontwikkelen, die gebruik maken van het unieke karakter van dit nieuwe medium waardoor de consument bereid is ervoor te gaan betalen. De informatie die via WAP benaderd gaat worden, verschilt van de informatie die beschikbaar is op het Internet. De aanbieders van deze informatie gaan er vanuit dat deze van grotere waarde is voor de gebruiker. De relevantie neemt toe, waardoor de gebruiker bereid zou zijn hiervoor te betalen. Een voorbeeld: wanneer een gebruiker op een veilingsite op een item heeft geboden, wordt hij op de hoogte gebracht wanneer iemand anders een hoger bod heeft gedaan.Voor dit soort informatie, zo verwachten de aanbieders van deze diensten, zou de gebruiker bereid zijn in de geldbuidel te tasten.
De mogelijkheden van mobiele handel lijken legio. Aan een zeer grote groep (vooral nieuwe) gebruikers kunnen bekende en nieuwe typen diensten worden aangeboden, waarbij optimaal gebruik kan worden gemaakt van one-to-one marketingconcepten gekoppeld aan locatiegegevens. Toch is er nog een lange weg te gaan voordat er geld verdiend kan gaan worden. Eén van de problemen is het bedenken van het juiste businessmodel. Dit moet het mogelijk maken dat mobiele handel een succes wordt onder een grote groep gebruikers. Op dit moment wordt nog nauwelijks geld gevraagd voor informatie op Internet. De gebruiker is gewend dat de meeste informatie vrij beschikbaar is. Het wordt dan ook moeilijk om uit te leggen dat voor dezelfde informatie via een ander medium wél een vergoeding moet worden betaald. De gebruiker redeneert immers dat hij al betaalt voor zijn abonnement en het inbellen naar de dienst. Maar wie het echte geld gaat verdienen aan deze hype? De toekomst zal het uitwijzen.
Remco Vetter, Internetconsultant The Big Picture in Amsterdam.