De Nederlandse banken doen er alles aan het binnenlandse monopolie op internetbetalingen in handen te krijgen. Dit beperkt de keuzemogelijkheden van de gebruiker en vertraagt de ontwikkeling van e-handel.
Eind oktober verscheen een bericht in Financieele Dagblad dat de top van de Rabobank zou overwegen de ontwikkeling van het internetbetaalsysteem Rabo Direct Betalen te schrappen. De bank staat onder druk van Interpay, de organisatie die het betalingsverkeer voor de Nederlandse banken regelt. Interpay wil het alleenrecht voor het afwikkelen van internetbetalingen reserveren voor I-Pay, het systeem dat door Interpay is ontwikkeld.
Rabo Direct Betalen bestaat evenals I-Pay al jaar ruim drie jaar. De branche beschouwt het systeem van de Rabo als het meest gebruikersvriendelijke voor internetbetalingen en het wordt volgens schattingen bij een op de tien transacties op internet gebruikt. Afschaffing ten gunste van I-Pay zou het voordeel bieden dat er een uniform betaalsysteem ontstaat, zodat bedrijven en consumenten niet worden gedwongen diverse betaalmethoden op hun computers te installeren. De Rabobank lijkt dit idee al te hebben overgenomen. Zo verklaarde directeur J.J. Verhaegen van de Rabobank: ‘We hebben geen behoefte aan een tweede chipper-chipknip-discussie.’
Diverse marktpartijen zien echter niets in een versterkte positie voor I-Pay. Directeur Erik Sloof van OTS, een bedrijf dat internettransacties afhandelt, merkt op: ‘I-Pay is te hoogdrempelig voor consumenten. Die moeten 25 gulden betalen voor registratie en worden vervolgens opgezadeld met een moeilijk te installeren programma. Een ander probleem is het beveiligingsmechanisme SET. Dat is zo zwaar opgezet dat de consument bij elke transactie die hij wil afsluiten wel een minuut moet wachten tot het mechanisme zijn werk heeft gedaan.’ Tenslotte blijkt I-Pay de webwinkelier op hoge kosten te jagen. De internetwinkel betaalt een provisie van drie tot vier procent per transactie aan Interpay tegen enkele dubbeltjes bij Rabo Direct Betalen.
Irritante wachttijden
Een bron in het bankwezen beschouwt de poging van Interpay een uniform internetbetaalsysteem te creëren als het bewijs van het bestaan van een Nederlands bankenkartel. ‘Interpay wordt door de banken gebruikt als een middel hun voorwaarden op te leggen aan de buitenwereld. Dat zie je ook buiten internet. In vergelijking met het buitenland betaalt de Nederlandse detailhandel bijvoorbeeld hoge kosten voor het gebruik van pinautomaten en bij het innen van creditcard-betalingen. De consument moet bovendien nog altijd buitensporig veel betalen voor het omwisselen van valuta. Aan de poging Rabo Direct Betalen de nek om te draaien kun je zien dat het kartel nu zijn tentakels uitsterkt naar internet. Ook andere systemen, zoals de Postbank Cyberchipper en de elektronische portemonnees van bijvoorbeeld Microsoft, probeert men weg te onderhandelen of te laten aansluiten op I-Pay. Op die manier kunnen de banken nog lange tijd de dienst blijven uitmaken in het betalingsverkeer en zelf hun tarieven bepalen.’
Toch staat het andere financiële aanbieders vrij buiten de Nederlandse banken om betalingsdiensten aan te bieden via internet. Internet is immers een open systeem. ‘Dat is zo, maar stel dat een Nederlandse webwinkel zijn transacties laat afhandelen door een buitenlandse bank. Vanaf dat moment wordt je door Interpay geboycot en word je buiten allerlei nieuwe ontwikkelingen gehouden.’ Erik Slooff, directeur van OTS, bevestigt deze lezing: ‘Het is in principe mogelijk dat Nederlandse transacties worden afgehandeld door een buitenlandse bank, zoals het Britse Natwest, die het ook goedkoper doet. KPN maakt al gebruik van Natwest bij zijn Nettransact-betaaldienst. Maar van iemand binnen de Rabo heb ik gehoord dat dat riskant is. We worden geacht niet met Natwest samen te werken, want dat tast een privilege van de banken aan.’
Beide zegslieden menen dat de ontwikkeling van e-handel door de actie van Interpay wordt vertraagd. Een van hen beweert: ‘Ik hoor steeds vaker geluiden vanuit de markt dat het niets wordt met I-Pay. Consumenten willen er niet aan, want de overkill aan beveiliging zorgt voor irritant lange wachttijden.’ Maar schrikken consumenten niet terug voor andere systemen die minder veilig zijn? ‘Dat blijkt niet uit de ervaringen. De praktijk is dat ze graag andere methoden gebruiken en I-Pay zelfs mijden. De nadruk op beveiliging is mijns inziens meer een gelegenheidsargument van de banken om hun eigen systeem te verkopen.’
Unieke situatie
De situatie in het Nederlandse bankwezen is naar internationale maatstaven uniek. ‘In de Verenigde Staten bestaat geen gemeenschappelijke organisatie van de banken, zoals Interpay. Daarom zie je daar allerlei initiatieven op het gebied van ‘internetbetalen’ sneller van de grond komen.’ Een ander probleem is dat het Nederlandse bankwezen erg geconcentreerd is. Uit een overzicht van het weekblad Economist blijkt dat in Nederland vijf banken 80 procent van alle activa beheren waarmee de Nederlandse bankensector de op een na meest geconcentreerde van de westelijke wereld is. Deze situatie kan in de toekomst nog verder scheef trekken indien de ambitie van ABN Amro wordt verwezenlijkt om met ING te fuseren.
Volgens Slooff van OTS proberen de Nederlandse banken ook internationaal hun machtspositie te verdedigen. ‘Ze zeggen tegen Amerikaanse banken: probeer niet in Nederland binnen te dringen, want dan moeten we ons marktaandeel beschermen. Op die manier schermen ze concurrentie af.’ Hij concludeert over de lobby van Interpay: ‘Ik vind het een domme actie. Op korte termijn levert het Interpay misschien een sterkere positie op, maar op de lange duur niet. De markt gelooft niet in I-Pay en als dat duidelijk wordt, komt de weg vrij voor buitenlandse banken die met het beveiligingsmechanisme SSL werken, dat goedkoper is en voor minder irritaties zorgt. Dan kan Interpay die drie procent wel vergeten.’
Lobby in De Haag
Maar zover is het nog niet. Voorlopig lijkt Interpay er in te slagen zijn machtspositie in het Nederlandse betalingsverkeer uit te breiden naar internet. Als deze manoeuvre werkelijk de ontwikkeling van e-handel in Nederland zou vertragen, zou de ICT-branche kunnen overwegen een lobby in Den Haag op te zetten om Interpay de voet dwars te zetten. Maar zo simpel werkt het volgens zeggen niet. ‘Ik vermoed dat dat weinig resultaat zal afwerpen. De Nederlandse overheid zegt in concurrentie te geloven, maar behandelt het bankenkartel met fluwelen handschoenen. Ik denk dat het ook te maken heeft met de inning van belastingen. Als de markt voor financiële diensten open zou gaan, zou het voor de staat veel moeilijker worden te achterhalen waar de geldstromen precies plaatsvinden. Probeer dan nog maar eens belastingen te heffen.’ Slooff is optimistischer: ‘Die lobby naar Den Haag moet er komen. Ik ga de machtpositie van Interpay aan de orde stellen in de branchevereniging ISOC (Internet Society). De markt en de consument moeten bepalen wat goed is als het gaat om internetbetalingen.’