Met de Imac heeft Apple zich even ademruimte verschaft. Maar helpt de nieuwe computer het bedrijf ook op de lange duur?
Eind jaren zeventig ontstond wereldwijd een nieuwe religie. De volgelingen van deze godsdienst waren devoter dan de Jezuïeten. Ze waren fanatieker dan de mullahs in Iran. Ze geloofden heiliger in hun zaak dan de katholieke terroristen in Noord-Ierland. Te vuur en te zwaard bestreden ze hun vijanden, die predikten dat er meer dan één God was. Dagelijks zaten de volgelingen neer voor de schrijn die ze thuis of op hun werk hadden ingericht. Vol bezieling keken ze op naar het symbool van hun intense aanbidding: een klein plastic appeltje in regenboogkleuren.
Apple-gebruikers bezaten meer dan een computer, ze hadden een levensfilosofie. Waar andere sukkels ploeterden op IBM’s, of nog erger IBM-klonen, raakten Apple-bezitters niet uitgeouwehoerd over het gemak waarmee hun modelletje II of de Macintosh kon worden bediend. Uren konden ze vullen met gesprekken over het superieure operating system of de prachtige, klikbare grafische weergave. PC-gebruikers? Puh, prutsers.
De Apple-bezitter was lid van een selectieve club. Zelfs op het hoogtepunt van zijn roem heeft het merk uit Cupertino, Californië, nooit meer dan een vijfde van de markt in handen gehad. De Apple was daarmee de Saab onder de computers: opvallend vormgegeven, slim in elkaar gezet en je wist zeker dat de slager er geen had. A propos auto’s: een echte Apple-fanaat plakte op zijn kofferbak een Apple-stikker, net als herboren christenen die een gestileerde vis achter op hun Daiwoo lijmen.
Begin jaren negentig testte de Heere zijn volgelingen. De beproeving heette Microsoft Windows en leek als twee druppels water op de interface die Apple al jaren gebruikte. Leuk voor alle Apple-gebruikers, die schaterend van het lachen zagen hoe pc-gebruikers hun ongelijk moesten toegeven. Maar niet leuk voor Apple. Dankzij de samenwerking tussen Windows-maker Microsoft en chipfabriek Intel (het zogenaamde Wintel blok), begonnen de pc’s aan een opmars.
Piskijkers
In Korea en Taiwan rolden grote aantallen pc-klonen van de band. Nieuwe software werd ontwikkeld, maar bijna niet meer voor de Mac. Het marktaandeel daalde eind jaren tachtig tot vijf à zes procent. In 1993 werd een debat georganiseerd door de technologie-incrowd in Silicon Valley met als titel: ‘Kan Apple als zelfstandig merk voortbestaan?’ Het antwoord was: ‘nou, nee’.
In de rest van de jaren negentig leken de piskijkers gelijk te krijgen. Directeur na directeur stapte op, het bedrijf leek op weg naar een onvermijdelijke ondergang. ‘Apple zal nooit meer een winstgevend bedrijf worden’, zo sprak Joe Graziano begin 1997 in de San José Mercury News, de belangrijkste krant van Silicon Valley. Unlucky Graziano kon het weten, hij was de zoveelste directeur-af van Apple Computer. Het was een puinhoop toen hij aantrad halverwege de jaren negentig en een puinhoop was het nog steeds toen hij twee jaar later voor het laatst het hek in Cupertino achter zich dichttrok.
Nog geen maand later stond er een ander artikel over Apple in de San José Mercury News. ‘Ik denk dat Apple gered kan worden. Sterker nog: ik denk dat Apple gered moet worden.’ Was getekend: Larry Ellison. De baas van Oracle had ooit zelf een paar Macs gehad en net als bij iedereen die ooit zo’n merkwaardig computertje heeft bezeten, was hij voor zijn leven verkocht. Hij wilde het hardwarebedrijf kopen. Was er dan toch nog hoop? Gedurende een maand speurden adviseurs van Ellison in de boeken van Apple. Toen was de verkering uit. Schijnbaar ging het zo slecht dat zelfs de roekeloze Ellison het bedrijf niet wilde kopen. Apple stevende op een bankroet af.
Maar net als James Bond, die het vliegtuig vlak voor het neerstorten nog optrekt, zo kwam ook bij Apple net op tijd een held aan de knuppel. De naam? Jobs, Steve Jobs.
Geen wereldstandaard
Jobs had in 1976 samen met Steve ‘Woz’ Wozniak en Mike Markkula aan de wieg van Apple gestaan. Waar ‘Woz’ altijd de technische man was en Markkula geld en marketingkennis had ingebracht, had Jobs de strategie van het kleine merk bepaald. Apple was bovendien zijn idee, opgedaan tijdens een obligate naschoolse ‘wat-zal-ik-eens-gaan-doen-met-mijn-leven-reis’ door India.
Hoewel Jobs verstand had van computers, was hij geen technisch genie. Wel was hij altijd nauw betrokken bij de totstandkoming van nieuwe modellen. Ietsje te nauw zelfs. Jobs’ perfectionisme hinderde Apple bij het ontwikkelen van nieuwe modellen. Omdat alles aan de idioot hoge standaard van Jobs moest voldoen, duurde het soms twee tot drie jaar voor er een nieuw computermodel in de winkel stond. De raad van commissarissen van Apple baalde zo van de zendingsdrang van Jobs, dat ze hem in 1985 op de keien zetten. Beledigd besloot hij een concurrent van Apple op de markt te zetten met de veelzeggende titel NeXT Computer.
Jobs nam afscheid toen het bedrijf op het hoogtepunt stond . Het had weinig gescheeld of Apple was in die jaren de wereldstandaard geworden in plaats van Windows. Dat dit niet gebeurde, kwam volgens Apple-kenners door de weigering om andere bedrijven te laten werken met hun software en hardware. Alleen Apple mocht Appels verkopen, Taiwanese klonenbakkers moesten er met hun tengels van af blijven.
Daardoor moest het bedrijf alle ontwikkeling van hard- en software (de twee zijn bij Apple in tegenstelling tot pc/Windows geïntegreerd) zelf betalen. Bij Windows daarentegen werden de ontwikkelingskosten gedeeld. Intel investeert in nieuwe chips, Windows in nieuwe software en vrijwel de hele pc-industrie in nieuwe dozen om de boel in te verkopen.
Door deze factoren was de Wintel-standaard gedurende de jaren negentig aan een enorme inhaalslag bezig. Vooral Windows 95 werd een enorme hit. De kwaliteit van dit programma was vergelijkbaar met die van Apple. Beide hadden een grafische interface en beide werkten met icoontjes. Bovendien zorgden de steeds krachtiger Intel-chips ervoor dat Windows 95 en de vele toepassingen voor dat programma veel soepeler liep dan voorganger Windows 3.1. Windows drong daarmee de tot dan toe veilige multimedia-niche van Apple binnen. Het marktaandeel van Apple holde met een duizelingwekkende snelheid terug. Over het boekjaar 1997 verloor Apple een één miljard dollar.
Apple-renaissance
Met Jobs’ rentree is de vrije val voorlopig een halt toegeroepen. Zijn recept heet Imac, een nieuwe computer die zeer opvallend is vormgegeven. Een groot deel van de machine is geïntegreerd in een ovalen, bont gekleurd plastic ei. Bovendien voldoet de Imac aan alle oude Apple voordelen: hij is snel, de software crasht bijna niet en de interface zit bijzonder slim in elkaar. In alle eerlijkheid moet worden gezegd dat Apple al aan de Imac bezig was toen Jobs nog met NeXT zat te pielen. Bij zijn aantreden stond de Imac al in de startblokken.
Met de Imac heeft Apple zich even ademruimte verschaft, het merk maakt weer winst. Investeerders geloven weer in het bedrijf . De aandelen Apple op Nasdaq stegen in 1999 met 145 procent. Maar helpt deze nieuwe computer Apple op de lange duur?
Het dubbeltje kan nog naar beide kanten vallen. De oorzaken voor Apple’s problemen gedurende de laatste tien jaar zijn in ieder geval nog niet weggenomen. Nog steeds moet Apple het bijna alleen opnemen tegen de Wintel-moloch. Nog steeds zullen klanten die een computer kopen, bezorgd zijn over de slechte compabiliteit tussen de Apple en de rest van de wereld, en kiezen voor de zekerheid van een pc, die heeft de buurman immers ook.
Maar het belangrijkste nadeel voor Apple is dat het bedrijfsleven inmiddels vol staat met pc’s, waarop Windows of Windows NT draait. Kort geleden is van dit succesvolle Microsoft netwerkprogramma een nieuwe versie gelanceerd. Zeker voor grotere bedrijven is Apple geen optie, omdat ze dan hun hele netwerk opnieuw moeten inrichten. De consequenties hiervan reiken ver. Zonder een Apple op hun werk, zullen veel mensen er niet toe overgaan privé een Apple te kopen. Dan kun je de van je baas gejatte software immers thuis niet gebruiken.
Toch kan de Imac het begin worden van een Apple-renaissance. De verkoopcijfers blijven volgens marktonderzoeksbureau Forrester goed, wat erop duidt dat Apple nieuwe klanten weet aan te trekken. Traditioneel lieten nieuwe Apple-producten alleen in hun eerste jaar goede verkoopcijfers zien. Dat kwam omdat alle Apple-gelovigen binnen een jaar na een nieuwe release met verliefde ogen de portemonnee trokken voor een nieuw Appletje. Nieuwe klanten kwamen er bijna niet bij. Dat de omzet van Imac hoog blijft, betekent dat er dit maal veel meer mensen zijn die voor de nieuwe Apple kiezen. Ontwikkelaars van software voor Internet kunnen daardoor moeilijk om Apple heen. Er staan niet minder dan 1300 nieuwe programma’s voor de Imac op de rol.
Makkelijk op Internet
Het magische woord is Internet. De Imac is vooral verkocht als een computer waarmee je makkelijk kunt surfen op het wereldwijde web. In televisie reclames voor de Mac werd de spot gedreven met de ellende die je jezelf op de hals haalt als je met een pc het net op wilt. Met een Imac is het een kwestie van de stekker in het contact en hup, surfen maar. Vooral voor nieuwe en onervaren gebruikers van computers is dat een zeer aantrekkelijk aanbod. Volgens Forrester bestaat 32 procent van de Imac-kopers uit ‘newbies’, mensen die hiervoor nog geen computer hadden.
De Imac lijkt ook beter dan de Windowsconcurrenten voorbereid op een huwelijk tussen televisie en computer. Dankzij de door Apple uitgevonden QuickTime techniek kan snel video worden gedownload van het net. Dit voordeel wordt versterkt door de joint venture met Internetprovider EarthLink – nummer twee in de VS na AOL. Apple investeert dit jaar tweehonderd miljoen dollar in de provider en geeft alle nieuwe Imac-kopers in de VS een Earthlink-abonnement bij aankoop.
Nog een Internetbedrijf waarmee Apple samenwerkt is Netopia. Dit bedrijf heeft aangekondigd nog dit jaar met Imac Internetsoftware voor kleine bedrijven te komen. Hiermee zouden bedrijfjes met groot gemak een professioneel uitziende webpagina kunnen maken en die via de Imac zonder veel gedoe uploaden naar het net. Vooral voor start-ups lijkt deze software een goed manier om snel en zonder veel technische kennis een aanwezigheid op het net op te bouwen.
Apple koelkast
Door op Internet te concentreren is Apple minder kwetsbaar geworden. Tot nu toe had het bedrijf één product: computers. Als daar geen vraag naar is, moet het bedrijf bloeden. Met de nauwe samenwerking met EarthLink en Netopia differentieert Apple zich en komen toekomstige klappen op het hardwarefront minder hard aan. Maar om werkelijk uit de hardware monocultuur te stappen, is verdere differentiatie nodig. Er zijn aanwijzingen dat het bedrijf daarmee bezig is. Er gaan namelijk geruchten dat Apple het oude plan uit de kast heeft gehaald om het merk Apple op andere tastbare zaken te plakken dan alleen maar computers.
Halverwege de jaren tachtig werd al eens geopperd dat Apple zo’n sterke merknaam was, dat je het ook zou kunnen gebruiken voor de verkoop van ‘slimme’ televisies, radio’s en misschien zelfs wel videorecorders. Eric Yang, de goed ingevoerde hoofdredacteur van de MacEvolution newsletter, zei in januari tegen het beleggers e-zine TheStreet.com dat hij verwacht dat het niet lang meer duurt voor dit plan eindelijk wordt uitgevoerd en het woord ‘computer’ uit de bedrijfsnaam zal verdwijnen.
Een Apple koelkast? De tijd zal het leren. Zeker is dat Apple de wind even mee heeft, vooral nu Microsoft door de rechter tot monopolist is gebombardeerd. Nu zal er iets moeten gebeuren om de toekomst zeker te stellen. Jobs heeft in het verleden bewezen dat hij zulke beslissingen kan nemen. Kan hij Big Brother opnieuw verslaan?
Apple in jaren
1 april 1976
Apple opgericht door Steve Jobs, Steve ‘Woz’ Wozniak en Mike Markkula.
1977
Eerste Apple komt op de markt.
1978
De Apple II komt op de markt. De eerste gebruiksvriendelijke personal computer ter wereld.
1980
Apple gaat naar de beurs. De oprichters zijn in één klap multimiljonair. Apple draait 1 miljard dollar omzet.
1981
Concurrent IBM komt met de pc. Marktaandeel Apple zakt naar 6,2 procent.
1984
Apple introduceert de MacIntosh met de beruchte ‘1984’ reclame. De Mac gebruikt een Graphic User Interface of GUI die Jobs heeft afgekeken van ParcXerox en die later ook door Microsoft zal worden gebruikt. De verkoop valt tegen.
1985
Jobs verlaat Apple en richt NeXT op. Apple komt met de MacIntosh Plus. Deze computer is wel succesvol. Microsoft Windows 1.0 komt op de markt in de VS. Het programma is bijzonder gammel.
1986
Mislukte overname van Sun door Apple.
1989
Begin van project New Enterprise, een blauwdruk voor Apple in de jaren negentig. Kost 100 miljoen dollar, levert niks op.
1990
Microsoft introduceert Windows 3.0, de eerste echte bedreiging voor Apple.
1991
Apple besluit samen te werken met IBM en Motorola om samen de Taligent supercomputer te bouwen. Het project duurt veel te lang en mislukt daardoor.
1992
Een rampjaar. Apple verliest een rechtszaak tegen Microsoft over auteursrechten op de GUI. Apple begint de eerste overnamegesprekken met Philips. Die mislukken. Apple, Novell en Intel beginnen een geheime alliantie (Star Trek) om Apple software op Intel chips te laten draaien. Ook dit project mislukt.
1993
CEO John Sculley wordt na elf jaar ontslagen omdat hij zich te veel met de Clinton campagne zou bezighouden. Introductie van de Newton, een palmtopje. De pers brandt het af en de verkoopcijfers van het apparaat zijn dan ook miserabel.
1994
Overleg met Compaq, Dell, Gateway en IBM over het in licentie geven van Apple-software. Gesprekken mislukken. Fusiebesprekingen met IBM ook.
1995
Introductie van Windows 95.
1996
Hernieuwde overnamegesprekken tussen Philips en Apple. Bij stemming in de raad van bestuur van Philips stemt één lid tegen terwijl unanimiteit nodig is.
1997
Weer een rampjaar. Apple schrijft een verlies van meer dan een miljard dollar in de boeken. Jobs komt later dat jaar terug bij Apple als adviseur. Als geen nieuwe CEO kan worden gevonden, wordt hij interim-CEO. Afgelopen jaar verviel het woordje ‘interim’.
1998
Microsoft investeert 150 miljoen dollar in Apple. Het merk komt met de Imac op de proppen: een bijzonder vormgegeven en krachtige computer.
1999
Apple maakt weer winst. Het bedrijf neemt een belang van 4 procent in EarthLink, een Internetprovider.
2000
Steve Jobs kondigt OS-X aan, een nieuw besturingssysteem voor Apple computers. Een nieuwe generatie Imacs staat op stapel.